Διροφιλαρίωση στο σκύλο – Το σκουλήκι της καρδιάς του

• Η Διροφιλαρίωση στο σκύλο προσβάλλει τους πνεύμονες, την καρδιά και τα μεγάλα αγγεία κοντά στην καρδιά.
• Είναι εν δυνάμει θανατηφόρος ασθένεια.
• Οι σκύλοι είναι ιδιαίτερα ευπαθής στη Διροφιλαρίωση και η νόσος ενδημεί στη Βόρειο Ελλάδα.
• Η Διροφιλαρίωση μεταδίδεται από το δήγμα (τσίμπημα) μολυσμένου κουνουπιού.
• Η θεραπεία μπορεί να έχει αυξημένο κόστος και να συνοδεύεται από επιπλοκές.
• Η νόσος προλαμβάνεται εύκολα με τη χορήγηση προληπτικής θεραπείας.

Τι είναι η Διροφιλαρίωση;

Η Διροφιλαρίωση είναι μία εν δυνάμει θανατηφόρος ασθένεια του σκύλου, της γάτας και, περίπου, άλλων 30 ειδών ζώων. Προκαλείται από παράσιτα τα οποία βρίσκονται στα μεγάλα αγγεία γύρω από την καρδιά, στον πνεύμονα και, συχνά, στην καρδιά. Τα παράσιτα μεταδίδονται με τη μορφή μικροσκοπικών προνυμφών (μικροφιλάριες) από μολυσμένα κουνούπια. Το όνομα του παρασίτου είναι Dirofilaria immitis.

Τα παράσιτα προκαλούν αύξηση της πίεσης του αίματος στην πνευμονική αρτηρία (πνευμονική υπέρταση) με αποτέλεσμα να αυξάνεται το έργο της δεξιάς καρδιάς. Αν τα παράσιτα επιβιώσουν για μεγάλο χρονικό διάστημα (μπορούν να ζήσουν 5-7 έτη), η δεξιά καρδιά κάμπτεται με αποτέλεσμα να εκδηλώνεται δεξιά καρδιακή ανεπάρκεια.

Τα παράσιτα μπορούν, επίσης, να προκαλέσουν φλεγμονή στον πνεύμονα.

Η Διροφιλαρίωση μπορεί να προκαλέσει μία ποικιλία οργανικών προβλημάτων προσβάλλοντας τους πνεύμονες, την καρδιά, το ήπαρ, και τους νεφρούς. Βλάβη σε κάθε ένα από αυτά τα όργανα ή σε συνδυασμό οργάνων μπορεί να επιφέρει το θάνατο. Παρά το γεγονός πως υπάρχει αποτελεσματική θεραπεία, αυτή μπορεί να έχει αυξημένο κόστος και να συνοδεύεται από επιπλοκές ανάλογα με τη διάρκεια της νόσου και το βαθμό της μόλυνσης.

Όταν ένα κουνούπι ενοφθαλμίσει το παράσιτο στο σκύλο, η προνύμφη εκκολάπτεται και ταξιδεύει στα αγγεία του πνεύμονα όπου και ενηλικιώνεται. Αυτή η διαδικασία διαρκεί, συνήθως, 6 μήνες. Τα ενήλικα θηλυκά παράσιτα εκκρίνουν μία ουσία η οποία ερεθίζει τις πνευμονικές αρτηρίες. Ερεθισμό προκαλεί και η φυσική παρουσία των παρασίτων μέσα στα αγγεία του πνεύμονα. Τα παραπάνω έχουν σαν αποτέλεσμα τη σκλήρυνση των αγγείων. Καθώς τα ενήλικα παράσιτα πεθαίνουν, προκαλούν έμφραξη των μικρότερων αρτηριών του πνεύμονα. Η πνευμονικές εμβολές που προκαλούνται επιδεινώνουν την κλινική κατάσταση των μολυσμένων ζώων.

Κάποια ζώα μπορεί να τσιμπηθούν από πολλά κουνούπια ταυτόχρονα. Αυτό συμβαίνει σε ζώα που ζουν σε περιοχές όπου η νόσος ενδημεί. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα πολλά παράσιτα να ενηλικιωθούν ταυτόχρονα. Αν δεν υπάρχει αρκετός χώρος στις πνευμονικές αρτηρίες τα παράσιτα μπορεί να συγκεντρωθούν μέσα στην καρδιά ή και στην οπίσθια κοίλη φλέβα, μία μεγάλη φλέβα η οποία φέρνει αίμα στην καρδιά από την περιφέρεια. Αυτή η κατάσταση ονομάζεται σύνδρομο οπίσθιας κοίλης φλέβας (caval syndrome). Η ύπαρξη των παρασίτων στην οπίσθια κοίλη φλέβα μπορεί να προκαλέσει καταστροφή των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Αν τα παράσιτα δεν αφαιρεθούν από την οπίσθια κοίλη φλέβα σύντομα, το ζώο, συνήθως, πεθαίνει.

Η μετανάστευση των ανήλικων παρασίτων (μικροφιλάριες) στο υπόλοιπο σώμα μπορεί να προκαλέσει βλάβες σε άλλα όργανα όπως στους νεφρούς και στο δέρμα. Οι μικροφιλάριες μπορούν, επίσης να προκαλέσουν αλλαγές στους πνεύμονες με αποτέλεσμα την πρόκληση πνευμονικής υπέρτασης.

Κλινικά συμπτώματα

Τα συμπτώματα εξαρτώνται από τον αριθμό των παρασίτων και τη χρονική διάρκεια της νόσου. Τα συχνότερα είναι:

• Επίμονος βήχας
• Κατάπτωση
• Εύκολη κόπωση
• Ανορεξία και απώλεια βάρους

Διάγνωση

Η διάγνωση της Διροφιλαρίωσης βασίζεται στα κλινικά συμπτώματα και στις εργαστηριακές εξετάσεις. Η εξέταση του αίματος είναι αρκετά ευαίσθητη μέθοδος αλλά κάποιες φορές μπορεί να έχει ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα.

Δύο εξετάσεις αίματος μπορούν να πραγματοποιηθούν για τη διάγνωση της Διροφιλαρίωσης:

• Tο Knott’s test εντοπίζει τις μικροφιλάριες στο αίμα. Αυτό το τεστ μπορεί να είναι αρνητικό ακόμη και αν το ζώο πάσχει σε Διροφιλαρίωση καθώς πολλά ζώα που πάσχουν από τη νόσο δεν έχουν μικροφιλάριες στο αίμα τους ή λαμβάνουν προληπτική θεραπεία για τη Διροφιλαρίωση η οποία σκοτώνει τις μικροφιλάριες. Σε αυτά τα ζώα η προληπτική θεραπεία ξεκίνησε αφού μολύνθηκαν από το παράσιτο.
• Το πιο συχνό και αξιόπιστο τεστ για τη διάγνωση της Διροφιλαρίωσης είναι η εξέταση ELISA η οποία εντοπίζει αντιγόνα (πρωτεΐνες) των θηλυκών ενήλικων παρασίτων. Παρόλα αυτά, και τα δύο τεστ μπορούν να διενεργηθούν αν το ζώο δε λαμβάνει προληπτική αγωγή.

Ο ακτινολογικός έλεγχος και η υπερηχοτομογραφία μπορούν να αποκαλύψουν παθολογικά ευρήματα στους πνεύμονες, στην καρδιά και στην οπίσθια κοίλη φλέβα (σύνδρομο οπίσθιας κοίλης φλέβας). Οι εξετάσεις αυτές γίνονται πάντα όταν τα τεστ του αίματος είναι θετικά.

Θεραπεία

Αν η διάγνωση γίνει έγκαιρα, η Διροφιλαρίωση μπορεί να θεραπευτεί πριν προκληθεί ανεπανόρθωτη βλάβη στην καρδιά, στους πνεύμονες και στα αγγεία. Αντίθετα, αν η χρονική διάρκεια της ασθένειας είναι μεγάλη ή υπάρχει αυξημένος φόρτος παρασίτων, η θεραπεία μπορεί να συνοδεύεται από επιπλοκές και τα ζώα να χρειάζονται αρκετούς μήνες για να αναρρώσουν.

Σε περίπτωση που δε χορηγηθεί θεραπεία, η νόσος μπορεί να είναι θανατηφόρα.

Πριν ξεκινήσει αντιπαρασιτική θεραπεία έναντι των ενήλικων παρασίτων, χορηγείται θεραπεία για τυχόν συνυπάρχουσες παθολογικές καταστάσεις όπως δεξιά καρδιακή ανεπάρκεια και νεφρική ή ηπατική νόσος.

Δεν υπάρχει ένα φάρμακο που να αντιμετωπίζει το παράσιτο σε όλα τα στάδια της ζωή του. Τα ενήλικα παράσιτα αντιμετωπίζονται με ενηλικοκτόνα φάρμακα όπως το melarsomine. Υπάρχουν τρία θεραπευτικά πρωτόκολλα:

1. Το φάρμακο χορηγείται ενδομυϊκά δύο φορές ανά 24h. Με αυτό το θεραπευτικό σχήμα θανατώνεται το 90-95% των ενήλικων παρασίτων σε 2-3 εβδομάδες.
2. Σε ζώα με δεξιά καρδιακή ανεπάρκεια ή παθολογικά ευρήματα των πνευμόνων, όπως απεικονίζονται στα ακτινογραφήματα, χορηγείται λιγότερο επιθετική θεραπεία. Με αυτόν τον τρόπο θανατώνονται λιγότερα παράσιτα σε κάθε έγχυση του φαρμάκου αλλά μειώνονται οι πιθανότητες επιδείνωσης της κατάστασης του ζώου λόγω πνευμονικής εμβολής και η πιθανότητα εκδήλωσης αιφνίδιου θανάτου. Σε αυτό το σχήμα χορηγείται μία δόση melarsomine ενδομυϊκά. Το ζώο παρακολουθείται για 4-6 εβδομάδες και στη συνέχεια χορηγούνται άλλες δύο εγχύσεις του φαρμάκου με διαφορά 24 ωρών.
3. Δύο εγχύσεις με διαφορά 24 ωρών οι οποίες επαναλαμβάνονται μετά από 4 μήνες. Παρά το γεγονός πως αυτό είναι το λιγότερο συχνά χρησιμοποιούμενο πρωτόκολλο, ίσως να είναι το πιο αποτελεσματικό στην εξουδετέρωση των ενήλικων παρασίτων.

Εξ ορισμού, η επιτυχημένη ενηλικοκτόνος αγωγή συνδέεται με επεισόδια πνευμονικής εμβολής. Αυτό γιατί τα νεκρά παράσιτα φράζουν τα μικρότερα αγγεία του πνεύμονα. Ο στόχος της θεραπείας είναι να εξουδετερωθούν τα ενήλικα παράσιτα ελαχιστοποιώντας τις κλινικές εκδηλώσεις της εμβολής. Η σοβαρότητα των κλινικών συμπτωμάτων ελαττώνεται με τον αυστηρό περιορισμό της δραστηριότητας του ζώου για 4-6 εβδομάδες από την έγχυση της μελαρσομίνης και με την εφαρμογή του δεύτερου θεραπευτικού πρωτοκόλλου όπως περιγράφεται παραπάνω.

Τα ανήλικα παράσιτα αντιμετωπίζονται με τα μικροφιλαριοκτόνα φάρμακα τα οποία είναι, συνήθως, τα ίδια φάρμακα που χορηγούνται για την πρόληψη της Διροφιλαρίωσης. Συνήθως, η μικροφιλαριοκτόνος αγωγή συστήνεται να ξεκινά τη στιγμή της διάγνωσης και η ενηλικοκτόνος 1-3 μήνες αργότερα. Φάρμακα με μικροφιλαριοκτόνο δράση είναι τα ivermectin, selamectin, milbemycin και moxidectin. To τελευταίο χορηγείται κάθε 6 μήνες και η χορήγησή του θα πρέπει να αποφεύγεται σε ζώα με κακή κλινική κατάσταση.

Στο γεννητικό σύστημα πολλών θηλυκών παρασίτων έχει βρεθεί το βακτηρίδιο Wolbachia. Καταπολέμηση αυτού του βακτηριδίου με το αντιμικροβιακό φάρμακο δοξυκυκλίνη έχει βρεθεί πως μειώνει τον αριθμό των ενήλικων παρασίτων στα αγγεία ενώ καθιστά τις μικροφιλάριες μη μολυσματικές. Για αυτό πολλοί συστήνουν την έναρξη της θεραπείας με δοξυκυκλίνη τη στιγμή της διάγνωσης της ασθένειας. Η θεραπεία συστήνεται να διαρκεί 4 εβδομάδες.

Ζώα με σύνδρομο οπίσθιας κοίλης φλέβας πρέπει να σταθεροποιούνται κλινικά και τα παράσιτα πρέπει να αφαιρούνται από την κοίλη φλέβα χειρουργικά πριν την έναρξη της θεραπείας.

Παρακολούθηση και Πρόληψη

Τέσσερις με έξι μήνες μετά την ενηλικοκτόνο θεραπεία, συστήνεται η διενέργεια ELISA test για τον έλεγχο της αποτελεσματικότητας της θεραπείας. Μερικά ζώα μπορεί να παραμείνουν θετικά και να χρειαστούν επανάληψη της θεραπείας (η επανάληψη ή όχι της θεραπείας κρίνεται ανάλογα με το περιστατικό από τον θεράπων κτηνίατρο).

Η αγωγή για την πρόληψη που ξεκίνησε τη στιγμή της διάγνωσης συνεχίζεται για όλη τη διάρκεια του έτους.

Συστήνεται να διενεργείται ετήσιος έλεγχος του αίματος με ELISA ώστε να ελέγχεται η αποτελεσματικότητα της προληπτικής αγωγής.

Η πρόληψη της ασθένειας καλό είναι να ξεκινά από πολύ νεαρή ηλικία.

Πρόγνωση

Ασυμπτωματικά ζώα έχουν πολύ καλή πρόγνωση. Σπάνια, ένα υγιές ζώο μπορεί να πεθάνει μετά την ενηλικοκτόνο αγωγή ιδιαίτερα αν δεν περιορισθεί η δραστηριότητά του για 4-6 εβδομάδες.

Ζώα με βλάβη στους νεφρούς ή στο ήπαρ έχουν αβέβαιη πρόγνωση καθώς η θεραπεία με μελαρσομίνη μπορεί να επιδεινώσει τη βλάβη σε αυτά τα όργανα.

Ζώα με παθολογικά ευρήματα των πνευμόνων στον ακτινολογικό έλεγχο έχουν χειρότερη πρόγνωση. Κάποια από αυτά τα ζώα μπορεί να γυρίσουν στη φυσιολογική τους δραστηριότητα μετά τη θεραπεία αλλά τα αθλητικά ζώα δεν μπορούν να αποδώσουν όσο παλιά.

Ζώα με δεξιά καρδιακή ανεπάρκεια δεν έχουν ιδιαίτερα καλή πρόγνωση καθώς οι αλλαγές που έχουν επέλθει στους πνεύμονες, συνήθως, δεν μπορούν να αντιστραφούν παρά τη θεραπεία. Αυτά τα ζώα χρειάζονται φαρμακευτική αγωγή για το υπόλοιπο της ζωής τους.