Κλασική ιατρική έναντι Εναλλακτική θεραπεία, μία διαμάχη που γίνεται σε λάθος πεδίο.
Η Εναλλακτικές μορφές θεραπείας είναι γνωστές σε όλους μας για δεκαετίες. Βασίζονται στις προσωπικές εμπειρίες των θεραπευτών και των ανθρώπων που βίωσαν τα θετικά αποτελέσματά τους.
Σε αντίθεση, η κλασική ιατρική βασίζεται σε όσα γράφονται στα βιβλία, στα αποτελέσματα ερευνών και στα όσα λέγονται σε συνέδρια, ημερίδες και διαλέξεις.
Και οι δύο τρόποι προσέγγισης έχουν ενδογενή μειονεκτήματα. Για παράδειγμα, η εναλλακτική ιατρική προσεγγίζει την πραγματικότητα αγνοώντας ό,τι δεν θέλει να δει. Βασίζεται στις θετικές εμπειρίες των ανθρώπων ή των ζώων στα οποία εφαρμόστηκε αλλά αγνοεί τους χιλιάδες ανθρώπους ή ζώα που δεν είδαν κανένα αποτέλεσμα από τη χρήση της. Επίσης, αγνοεί παντελώς άλλους παράγοντες στους οποίους ίσως οφείλονται τα θετικά αποτελέσματα όπως για παράδειγμα το γεγονός πως στον ίδιο ασθενή εκτός από την εναλλακτική θεραπεία χορηγείται και φαρμακευτική αγωγή.
Από την άλλη όχθη, η κλασική ιατρική πολλές φορές βασίζεται σε αυτά που ένας συγγραφέας έγραψε σε ένα βιβλίο ή σε αυτά που κάποιος ιατρός είπε σε μία διάλεξη ενός συνεδρίου. Για παράδειγμα, στο βιβλίο του Dr. Benjamin Spock που εκδόθηκε τη δεκαετία του 60’ με τίτλο Baby and Child Care αναφέρονται τα εξής: «Υπάρχουν δύο μειονεκτήματα όταν ένα μωρό κοιμάται ανάσκελα. Σε περίπτωση που κάνει έμετο είναι περισσότερο πιθανό να πνιγεί λόγω εισρόφησης και, επίσης, τείνει να κρατά το κεφάλι του συνεχώς προς την ίδια πλευρά…Για αυτό πιστεύω πως είναι προτιμότερο να εκπαιδεύουμε τα μωρά να κοιμούνται μπρούμυτα εξαρχής.» (Chalmers 2001) Το βιβλίο αυτό διαβάστηκε από πολλούς παιδιάτρους της εποχής και οι συμβουλές του συγγραφέα έγιναν ανάρπαστες. Δυστυχώς, μετά τη συλλογή δεδομένων από πολλές μελέτες, η Ακαδημία Παιδιάτρων της Αμερικής το 1992 εξέδωσε οδηγία σύμφωνα με την οποία τα νεογνά πρέπει να κοιμούνται ανάσκελα ώστε να μειώνεται ο κίνδυνος αιφνίδιου θανάτου (Sudden Infant Death Syndrome – SIDS) (American Academy of Pediatrics 1992). Πριν την έκδοση αυτής της ανακοίνωσης περισσότερο από το 70% των βρεφών στις Η.Π.Α κοιμόταν μπρούμυτα. Μέχρι το 2000, περίπου το 80% των βρεφών κοιμόταν ανάσκελα και η συχνότητα του αιφνίδιου θανάτου μειώθηκε κατά 40%.
Τα παραπάνω οδηγούν σε ένα θεμελιώδες ερώτημα: Γιατί αυτά που κάποιος επιστήμονας γράφει σε ένα βιβλίο του ή λέει σε ένα συνέδριο και τα οποία βασίζονται στις προσωπικές του εμπειρίες είναι περισσότερο αξιόπιστα από τις εμπειρίες ενός εναλλακτικού θεραπευτή; Την απάντηση δίνει η νέα τάση προσέγγισης στην ιατρική, Η Ιατρική Βασισμένη στην Τεκμηρίωση – ΙΒΤ (EvidenceBasedMedicine): Και τα δύο βασίζονται σε Τεκμηρίωση Χαμηλού Βαθμού.
Τι είναι η Ιατρική Βασισμένη στην Τεκμηρίωση (ΙΒΤ);
Με απλά λόγια, η Ιατρική Βασισμένη στην Τεκμηρίωση είναι η προσεκτική, ξεκάθαρη και λογική χρήση των σύγχρονων δεδομένων ώστε να παρθούν αποφάσεις σχετικές με την προσφορά φροντίδας σε έναν συγκεκριμένο ασθενή (Sackett 2000, Cockroft 2003). Σε αντίθεση με όσα κάποιοι καταλογίζουν στη «σοβαροφανή» αυτή προσέγγιση, η Ιατρική Βασισμένη στην Τεκμηρίωση δεν βασίζεται αποκλειστικά σε δεδομένα που προήλθαν από τη στείρα στατιστική επεξεργασία αριθμών αλλά στη χρήση αυτών των δεδομένων με βάση τη λογική, δηλαδή με βάση την κρίση του ιατρού για το όφελος που η συγκεκριμένη παρέμβαση θα έχει στον συγκεκριμένο ασθενή.
Με άλλα λόγια, η ΙΒΤ είναι η περιοχή όπου τα σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα και η πείρα του κλινικού συμπίπτουν με την κατάσταση και τις συγκυρίες που περιβάλλουν τον συγκεκριμένο ασθενή. Η ΙΒΤ διαφέρει από την κλασική ιατρική στο ότι δεν βασίζεται στα όσα γράφονται στα βιβλία και όσα λέγονται στις διαλέξεις αλλά στην πρωτογενή κλινική έρευνα της εποχής. Εκτός αυτού, η ΙΒΤ είναι και μία τάση να απομακρυνθούμε από τη στείρα συγκέντρωση γνώσεων και να κινηθούμε προς την απόκτηση της συγκεκριμένης γνώσης τη στιγμή που τη χρειαζόμαστε.
Προκειμένου να επιτευχθεί η απόκτηση της γνώσης τη στιγμή που ο κλινικός τη χρειάζεται, πρέπει αυτός να είναι εκπαιδευμένος στο να αναζητά πληροφορίες μέσω ηλεκτρονικών βιβλιοθηκών αλλά και να μπορεί να κρίνει ποιες από αυτές τις πληροφορίες βασίζονται σε αντικειμενικά δεδομένα και ποιες από αυτές βρίσκουν εφαρμογή στον δικό του ασθενή. Δηλαδή, η άσκηση της ΙΒΤ δεν προϋποθέτει μόνο τη σωστή βιβλιογραφική ανασκόπηση αλλά και την κρίση εκ μέρους του ιατρού κατά πόσο οι έρευνες τις οποίες διαβάζει έχουν διεξαχθεί σωστά και κατά πόσο η στατιστική επεξεργασία των αποτελεσμάτων τους βασίζεται στα σωστά μοντέλα. Επίσης, ο ιατρός καλείται μέσω της ιατρικής σκέψης που έχει αναπτύξει με την πάροδο των χρόνων να κρίνει κατά πόσο αυτά που οι έρευνες υποστηρίζουν μπορούν να εφαρμοσθούν στον δικό του ασθενή.
Βαθμοί (επίπεδα) Τεκμηρίωσης
Σε μία προσπάθεια να τεθούν κοινώς αποδεκτά κριτήρια ως προς την αξιοπιστία των δεδομένων που προκύπτουν από την έρευνα, τα δεδομένα αυτά κατηγοριοποιούνται ανάλογα με το είδος της έρευνας από την οποία προήλθαν (Center of Evidence Based Medicine 2009, Holmes 2007) .
- Δεδομένα πρώτου βαθμού τεκμηρίωσης θεωρούνται ως περισσότερο αξιόπιστα καθώς προέρχονται από έρευνες που σχεδιάστηκαν με τέτοιο τρόπο ώστε να αποκλείουν σε μεγάλο βαθμό τυχαία αποτελέσματα ή αποτελέσματα που εξαρτώνται από απρόβλεπτους παράγοντες. Τέτοιου είδους μελέτες είναι εξαιρετικά σπάνιες στην κτηνιατρική καθώς απαιτούν μεγάλο αριθμό περιστατικών.
- Τα δεδομένα δεύτερου και τρίτου βαθμού προέρχονται από έρευνες που, ενώ έχουν σχεδιαστεί και εκτελεστεί σωστά, τα αποτελέσματά τους εξαρτώνται και από παράγοντες άλλους από αυτούς που ερευνώνται.
- Δεδομένα τέταρτου βαθμού τεκμηρίωσης προέρχονται από μελέτες στις οποίες έχει πάρει μέρος πολύ μικρός αριθμός ζώων ή μελέτες των προηγούμενων βαθμών τεκμηρίωσης οι οποίες δεν έχουν σχεδιαστεί ή εκτελεστεί σωστά ή από μελέτες στις οποίες η στατιστική επεξεργασία των αποτελεσμάτων είναι διφορούμενη.
- Δεδομένα πέμπτου βαθμού τεκμηρίωσης προέρχονται από τις προσωπικές απόψεις διακεκριμένων ή μη ιατρών και συχνά διατυπώνονται σε ομιλίες συνεδρίων, σε διαλέξεις στα αμφιθέατρα ή και σε βιβλία.
Από τα παραπάνω είναι κατανοητό πως η εναλλακτική ιατρική βασίζεται σε δεδομένα πέμπτου βαθμού τεκμηρίωσης, δηλαδή στην πείρα ιατρών ή ασθενών. Δυστυχώς, εκτός από την εναλλακτική ιατρική, και ένα μεγάλο τμήμα της κλασικής κτηνιατρικής, μέχρι πρόσφατα, βασιζόταν σε δεδομένα τέταρτου και πέμπτου βαθμού.
Η σημαντικότερη διαφορά μεταξύ της κλασικής και της εναλλακτικής ιατρικής ίσως να είναι πως η ενναλακτική θεραπεία δεν μπορεί να βασιστεί σε αξιόπιστα δεδομένα σε αντίθεση με την κλασική ιατρική στην οποία μπορούν να υπάρξουν όλοι οι βαθμοί τεκμηρίωσης. Αυτό, γιατί στην πρώτη η εμπειρική και ατεκμηρίωτη γνώση αποτελεί τον θεμέλιο λίθο. Δηλαδή, ακόμη και αν μία μέθοδος που ασκείται από την εναλλακτική ιατρική αποδειχθεί αποτελεσματική μετά από την εφαρμογή των διαδικασιών της τεκμηρίωσης, αυτή η μέθοδος θα πάψει αυτόματα να είναι «εναλλακτική» καθώς εναλλακτική θεραπεία σημαίνει θεραπεία πέρα από αυτήν που προκύπτει από την έρευνα και την τεκμηρίωση (Wikipedia 2014).
Το ερώτημα, λοιπόν, που πρέπει να βασανίζει όλους μας δεν είναι κατά πόσο καλύτερη ή όχι είναι η κλασική ιατρική σε σχέση με την εναλλακτική ιατρική ή το αντίστροφο αλλά πόσο ηθικό είναι μέθοδοι που δεν έχουν υποστεί τη βάσανο της τεκμηρίωσης να εφαρμόζονται ως μέθοδοι εκλογής στους ασθενείς (ή στα ζώα) πριν ακόμη εφαρμοστούν ή χωρίς ταυτόχρονα να εφαρμόζονται οι μέθοδοι που έχουν περάσει από τα στάδια της τεκμηρίωσης έστω και αν αυτή είναι χαμηλού βαθμού;
Βιβλιογραφία:
Chalmers I., (2001) “Invalid health information is potentially lethal [letter]. BMJ; 322: 998
American Academy of Pediatrics Task Force on Infant Positioning and SIDS. Positioning and SIDS: changing concepts of sudden infant death syndrome: implications for infant sleeping environment and sleep position. Pediatrics 1992; 89: 1120-1126.
Sackett, D.L., Strauss, S.E., Richardson, W.S., et al. (2000) Evidence-based medicine: hot to practice and teach EBM. Edinburgh (UK), Churchill-Livingstone
Cockroft, D.F., Holmes, M.A. ed (2003) Handbook of evidence-based veterinary medicine. Ames (IA): Blackwells Scientific.
Centre for Evidence Based Medicine, University of Oxford. (2009) Levels of Evidence (March 2009) [Online] Available from http://www.cebm.net/index.aspx?o=1025 (Accessed 30 September 2013)
Holmes, M.A., Ramey, D.W. (2007) An Introduction to Evidence-Based Veterinary Medicine. Vet Clin Equine (23); pp. 191-200.
Wekipedia, The free Encyclopedia. (2014) Alternative medicine [Online] Available from https://en.wikipedia.org/wiki/Alternative_medicine (Accessed 26 July 2014)
Νικολάου Χρήστος, Κτηνίατρος
Μπορεί να σας ενδιαφέρουν:
Θεματικοί όροι: Δεοντολογία
