Η συγκοπή στο σκύλο και στη γάτα

Σύντομη περίληψη

• Η συγκοπή περιγράφεται αλλιώς και ως λιποθυμία.
• Προκαλείται από την παροδική μείωση της αιμάτωσης του εγκεφάλου.
• Η συγκοπή δεν είναι ασθένεια αλλά σύμπτωμα διαφόρων παθολογικών καταστάσεων.
• Το συχνότερο αίτιο συγκοπής στο σκύλο και στη γάτα είναι οι αρρυθμίες.
• Η συγκοπή κάποιες φορές μοιάζει με την επιληπτική κρίση.
• Συμβουλευτείτε τον κτηνίατρό σας άμεσα αν το ζώο σας εκδηλώνει λιποθυμικά επεισόδια.

Η Συγκοπή στο σκύλο και στη γάτα χαρακτηρίζεται από αιφνίδια απώλεια συνείδησης (λιποθυμία) η οποία επανέρχεται αυτόματα σε μικρό χρονικό διάστημα.

Η συγκοπή είναι σύμπτωμα και όχι ασθένεια.

Προσυγκοπή (presyncope) είναι η σύντομη εμφάνιση αδυναμίας των οπίσθιων άκρων ή και όλου του σώματος, η αταξία (απώλεια ελέγχου των άκρων) και η μειωμένη συνείδηση.

Και οι δύο καταστάσεις προκαλούνται από σύντομης διάρκειας μείωση της αιμάτωσης ολόκληρου του εγκεφάλου.

Συγκοπή λόγω αρρυθμίας

Το πιο συχνό αίτιο συγκοπής στο σκύλο και στη γάτα είναι η διαταραχή του καρδιακού ρυθμού. Οι ταχυαρρυθμίες και η νευροκαρδιογενής βραδυκαρδία είναι οι συχνότερες αρρυθμίες που σχετίζονται με τη συγκοπή στο σκύλο.

Ταχυαρρυθμίες

Οι ταχυαρρυθμίες είναι διαταραχές του ρυθμού που σχετίζονται με ταχυκαρδία και μπορεί να είναι υπερκοιλιακές (δηλαδή να προέρχονται από εστίες που βρίσκονται πάνω από τις κοιλίες της καρδιάς π.χ. στους κόλπους) ή κοιλιακές.

• Υπερκοιλιακές αρρυθμίες

Ίσως η πιο συχνή υπερκοιλιακή αρρυθμία είναι η κολπική μαρμαρυγή αν και δεν είναι βέβαιο πόσο συχνά οι σκύλοι λιποθυμούν λόγω αυτής της διαταραχής του καρδιακού ρυθμού. Η κολπική μαρμαρυγή, συνήθως, σχετίζεται με προχωρημένη καρδιακή νόσο η οποία έχει προκαλέσει διάταση των κόλπων της καρδιάς.

Άλλες υπερκοιλιακές αρρυθμίες είναι η κομβική ταχυκαρδία, η κομβική ταχυκαρδία από επανείσοδο, ο κολπικός πτερυγισμός και η κολπική ταχυκαρδία. Κάποιες από αυτές μπορεί να εκδηλωθούν με 300-400 συπάσεις/λεπτό.

• Κοιλιακές αρρυθμίες

Μία από τις συχνότερες αιτίες συγκοπής είναι η κοιλιακή ταχυκαρδία η οποία συμβαίνει ιδιαίτερα συχνά σε σκύλους της φυλής Boxer που πάσχουν από αρρυθμογόνο μυοκαρδιοπάθεια και της φυλής Doberman με διατατική μυοκαρδιοπάθεια. Ένα είδος κληρονομικής κοιλιακής ταχυκαρδίας εμφανίζεται και σε νεαρά ζώα της φυλής German Shepherd.

Στις ταχυαρρυθμίες οι κοιλίες της καρδιάς συσπώνται τόσο γρήγορα ώστε δεν υπάρχει αρκετός χρόνος να γεμίσουν με αίμα πριν από κάθε σύσπαση. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα κατά τη σύσπαση των κοιλιών ο όγκος του αίματος που εξωθείται προς την περιφέρεια να είναι μικρότερος από τον αναγκαίο. Επίσης, σε πολλές κοιλιακές ταχυαρρυθμίες οι κόλποι τις καρδιάς συσπώνται με διαφορετικό ρυθμό από ότι οι κοιλίες με αποτέλεσμα το αίμα από τους κόλπους να μην μπορεί να περάσει σε αυτές κατά τη διάρκεια ορισμένων καρδιακών κύκλων. Αυτό μειώνει ακόμη περισσότερο τον όγκο του αίματος που εξωθείται προς την περιφέρεια κατά τη σύσπαση των κοιλιών και άρα και την αρτηριακή πίεση.

Βραδυαρρυθμίες

Οι βραδυαρρυθμίες είναι διαταραχές του ρυθμού που σχετίζονται με βραδυκαρδία και μπορεί να είναι αντανακλαστικές (π.χ. αγγειοπαρασυμπαθητική συγκοπή) ή μη αντανακλαστικές.

• Αντανακλαστική βραδυκαρδία

Οι αντανακλαστική συγκοπή μπορεί να είναι νευροκαρδιογενής (neurocardiogenic), αγγειοπαρασυμπαθητική (vasovagal) ή περιστασιακή (situational). Σε πολλά συγγράμματα δεν γίνεται διαχωρισμός μεταξύ της νευροκαρδιογενούς και της αγγειοπαρασυμπαθητικής  συγκοπής καθώς οι δύο αυτοί όροι θεωρούνται από πολλούς συνώνυμοι.

Όλα τα είδη των αντανακλαστικών συγκοπών προκαλούνται από την υπερβολική ενεργοποίηση αντανακλαστικών των οποίων ο φυσιολογικός ρόλος είναι η ρύθμιση της κυκλοφορίας του αίματος. Το γεγονός πως κάποια ζώα εκδηλώνουν αντανακλαστική συγκοπή περισσότερο συχνά από τα άλλα και μετά από ερεθίσματα μικρής έντασης υποδηλώνει πως σε αυτά τα ζώα υπάρχει κάποια διαταραχή της λειτουργίας αυτών των αντανακλαστικών.

Το ερέθισμα για την ενεργοποίηση των αντανακλαστικών είναι αυτό που διαφοροποιεί τα τρία είδη των αντανακλαστικών συγκοπών:

Νευροκαρδιογενής συγκοπή: Σε αυτό το είδος συγκοπής το ερέθισμα είναι ο φόβος, το stress και η διέγερση. Αυτά έχουν σαν αποτέλεσμα την αύξηση της πίεσης του αίματος στους κόλπους της καρδιάς και στα μεγάλα αγγεία γύρω από αυτήν με αποτέλεσμα αυτά να διατείνονται. Τότε, ενεργοποιείται ένας αντανακλαστικός μηχανισμός ο οποίος προκαλεί βραδυκαρδία και διαστολή των αγγείων στην περιφέρεια του σώματος με σκοπό τη μείωση της αρτηριακής πίεσης και την επαναφορά της στα φυσιολογικά επίπεδα. Η υπερβολική διέγερση του αντανακλαστικού έχει σαν αποτέλεσμα την υπερβολική μείωση της αρτηριακής πίεσης η οποία προκαλεί συγκοπή.

Αγγειοπαρασυμπαθητική συγκοπή: Το αντανακλαστικό είναι το ίδιο αλλά το ερέθισμα δεν είναι απαραίτητα η αύξηση της πίεσης του αίματος. Σε αυτό το είδος συγκοπής το ερέθισμα μπορεί να προέρχεται κατευθείαν από τον εγκέφαλο όπως π.χ. σε περιπτώσεις φοβιών. Στον άνθρωπο η αγγειοπαρασυμπαθητική συγκοπή είναι το συχνότερο αίτιο συγκοπής και είναι ευρέως γνωστή ως λιποθυμία. Προκαλείται σε καταστάσεις έντονων συγκινήσεων, φόβου ή άγχους.

Περιστασιακή συγκοπή: Σε αυτό το είδος συγκοπής το ερέθισμα για την πρόκληση της βραδυκαρδίας μπορεί να είναι ο έμετος, η αφόδευση, η κατάποση, ο βήχας και η ούρηση. Το υπόλοιπο τμήμα του αντανακλαστικού είναι το ίδιο με αυτό της νευροκαρδιογενούς και της αγγειοπαρασυμπαθητικής συγκοπής και το τελικό αποτέλεσμα είναι η βραδυκαρδία και η πτώση της αρτηριακής πίεσης.

Η νευροκαρδιογενής συγκοπή είναι, ίσως, το συχνότερο είδος συγκοπής που σχετίζεται με βραδυαρρυθμίες στο σκύλο. Προκαλείται σε καταστάσεις φόβου, stress και διέγερσης και μπορεί να εμφανιστεί σε ζώα φαινομενικά υγιή ή σε ζώα με καρδιοπάθειες, στα boxer (υγιή ή με καρδιοπάθεια) και σε ζώα με διατατική μυοκαρδιοπάθεια.

Η συχνότερη εμφάνιση είναι σε ηλικιωμένα μικρόσωμα ζώα με βαλβιδοπάθειες κατά τη διάρκεια καταστάσεων stress και διέγερσης. Στα ζώα αυτά οι κόλποι και οι κοιλίες της καρδιάς είναι ήδη διατεταμένα λόγω της αδυναμίας της καρδιάς να εξωθήσει το αίμα προς την περιφέρεια. Σε καταστάσεις διέγερσης, αυξάνει η συχνότητα και η δύναμη με την οποία συσπάται η καρδιά με αποτέλεσμα να αυξάνει η πίεση του αίματος μέσα σε αυτήν και τα μεγάλα αγγεία. Το τελικό αποτέλεσμα είναι η περαιτέρω διάταση των τοιχωμάτων της καρδιάς και των μεγάλων αγγείων γύρω από αυτήν και άρα η ενεργοποίηση του αντανακλαστικού που προκαλεί τη νευροκαρδιογενή συγκοπή.

Πολλοί ιδιοκτήτες μπορεί να νομίζουν πως το ζώο τους πάσχει από επιληψία ενώ στην πραγματικότητα εκδηλώνει συγκοπικά επεισόδια λόγω χρόνιας καρδιοπάθειας.

Η νευροκαρδιογενής συγκοπή μπορεί να εκδηλωθεί και σε υγιή ζώα σε καταστάσεις διέγερσης ή φόβου όπως κατά την διάρκεια εκπαίδευσης σωματοφυλακής.

Επίσης, ζώα των οποίων η κίνηση περιορίζεται απότομα με λουρί από το λαιμό μπορεί να εκδηλώσουν συγκοπή είτε λόγω stress είτε λόγω διέγερσης του καρωτιδικού βολβού από το λουρί. Σον καρωτιδικό βολβό ή κόλπο υπάρχουν υποδοχείς οι οποίοι διεγείρονται με την άσκηση πίεσης. Η διέγερση αυτών των υποδοχέων προκαλεί αντανακλαστικά βραδυκαρδία ή και αγγειοδιαστολή.

• Μη αντανακλαστική βραδυκαρδία

Διαταραχές όπως ο κολποκοιλιακός αποκλεισμός και το σύνδρομο του νοσούντος φλεβόκομβου (κυρίως σε miniature schnauzers, Amercian cocker spaniels, West Highland white terriers) μπορεί να προκαλέσουν συγκοπή λόγω βραδυκαρδίας η οποία δεν προκαλείται αντανακλαστικά.

Παθολογικές καταστάσεις που προκαλούν υπερκαλιαιμία όπως η νόσος του Addison και η νεφρική ανεπάρκεια μπορούν να προκαλέσουν βραδυκαρδία λόγω κολπικής ασυστολίας (atrial standstill). Κολπική ασυστολία μπορεί να προκαλέσει και η ατροφία των κόλπων ή η εκφύλισή τους λόγω μυϊκής δυστροφίας ή μυοκαρδίτιδας.

Βραδυκαρδία μπορεί, επίσης, να προκληθεί από διάφορες φαρμακευτικές ουσίες.

Συγκοπή από άλλα αίτια

Συγκοπή και προσυγκοπή μπορεί να εκδηλωθεί σε γάτες με υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια κυρίως σε καταστάσεις διέγερσης. Το αίτιο είναι μειωμένη παροχή αίματος από την καρδιά λόγω αδυναμίας της να γεμίσει με αρκετή ποσότητα αίματος πριν τη σύσπαση, σε απόφραξη της οδού εξόδου του αίματος προς την αορτή (outflow tract obstruction) ή σε αρρυθμίες.

Σε καταστάσεις διέγερσης, όπως η άσκηση, οι ιστοί έχουν αυξημένη ανάγκη από οξυγόνο και άρα η καρδιά πρέπει να αυξήσει την παροχή του αίματος προς την περιφέρεια. Καταστάσεις που εμποδίζουν την αύξηση της παροχής αίματος από την καρδιά προκαλούν την εκδήλωση συγκοπής κατά τη διάρκεια διέγερσης. Τέτοιες καταστάσεις στο σκύλο είναι η πνευμονική υπέρταση, η υπαορτική στένωση, η στένωση της πνευμονικής αρτηρίας και η δυσπλασία της τριγλώχινας βαλβίδας.

Άλλες καταστάσεις που μπορεί να προκαλέσουν συγκοπή είναι οι νεοπλασίες τις καρδιάς και ο καρδιακός επιπωματισμός (συγκέντρωση υγρού στον περικαρδιακό σάκο με αποτέλεσμα αν μην είναι δυνατή η διαστολή της καρδιάς και άρα η είσοδος επαρκούς ποσότητας αίματος μέσα στις κοιλίες).

Τέλος, η αναιμία σοβαρού βαθμού μπορεί να προκαλέσει συγκοπή ή προσυγκοπή. Σε κάποια ζώα με αναιμία έχει παρατηρηθεί βραδυκαρδία κατά τη διάρκεια του συγκοπικού επεισοδίου και άρα η συγκοπή σε αυτά τα ζώα ίσως να είναι αντανακλαστική.

Θεραπεία

Η συγκοπή δεν είναι ασθένεια αλλά σύμπτωμα. Η θεραπεία και η πρόγνωση εξαρτώνται από την παθολογική κατάσταση που την προκαλεί.

Συμβουλευτείτε άμεσα τον κτηνίατρό σας αν το ζώο σας εκδηλώνει λιποθυμικά επεισόδια.